De natuur laten sturen
"In de akkerbouw wordt geprobeerd om de teelt zoveel mogelijk te beheersen. Ik zou willen dat er veel meer wordt overgelaten aan de natuur. Niet op goed geluk, daar kan je van tevoren heel goed over nadenken en aan rekenen.”
Aan het woord is Geert-Jan van der Burgt. Hij is projectleider van het POP3 innovatieproject Stikstof Telen, dat wordt uitgevoerd op de proefboerderij Kollumerwaard. Hier blijkt dat akkerbouwproductie zonder dierlijke mest en kunstmest op gang is te houden door “het telen van stikstof” in de vorm van een vlinderbloemige maaimeststof. De grond wordt niet-kerend bewerkt.
"Wat is jouw drive om met de verduurzaming van landbouw bezig te zijn?"
"Ik heb bewondering voor degenen die in de landbouw hun brood proberen te verdienen. Maar het vervult mij ook met zorgen hoe het wordt ingevuld. Mijn drive is, kunnen we dat verbeteren in de richting van duurzaamheid en biodiversiteit? Het is verheugend te zien dat dit nu op nationaal niveau omarmd wordt, maar het is stugge kost om daar invulling aan te geven."
"Noem eens een paar dingen die in de akkerbouw over 10 jaar heel gewoon zijn"
"De akkerbouw heeft dan een shift gemaakt naar minder bulkproductie en meer gericht op in Nederland gevraagde producten. Akkerbouwers houden in hun bedrijfsvoering rekening met ecologische processen, aangevuld met gewasbescherming en hightech."
"Met het project Stikstof Telen willen jullie de stap maken naar een praktijk-klaar concept. Gaat dat lukken?"
"Het systeem is nog niet gereed voor de praktijk. We willen met het project ‘Stikstof Telen’ de praktische problemen die er nog zijn bij ‘het telen van stikstof’ oplossen en de wetenschappelijke onderbouwing steviger maken. In het project zit een bijzondere component, er wordt namelijk helemaal geen mest en daarmee geen nutriënten aangevoerd.
Het telen van vlinderbloemigen en de niet-kerende grondbewerking zorgen ervoor dat voldoende stikstof voor de plant beschikbaar is. We doen dit op de proefboerderij Kolummerwaard op de noordelijke kleigrond; dat is een super grond. En het bijzondere is dat dat na acht jaar de beschikbaarheid van nutriënten niet afneemt. De bodem daar is tot heel veel in staat. Dat zal op zandgrond niet lukken, omdat in die grondsoort veel minder mineralen aanwezig zijn."
"En de natuur helpt je daarbij?"
"Ja. Een tijdje geleden vroeg iemand aan mij wat de sturingsmechanismen zijn van dit systeem. Ik stond eerst met mijn mond vol tanden, maar toen wist ik het: die hebben we niet, de kern is dat we niet sturen op nutriënten. En dat gaat wonderbaarlijk goed. De beslissingen die worden genomen door de akkerbouwer zijn meer van tactische aard: wanneer ga ik zaaien, hoe ga ik de mengteelt van tarwe en veldbonen doen etc."
"Wat heb je in handen als dit project eind 2020 is afgerond?"
"Dan hebben we een natuurinclusief bedrijfssysteem voor de akkerbouw, onderbouwd met voldoende getallen om het wetenschappelijk aannemelijk te maken en met voldoende ervaring om telers uit te nodigen om te komen kijken. We snappen beter welke mechanismen je moet inbouwen om de stikstofdynamiek autonoom te krijgen. We willen aan het eind van het project op een symposium laten zien dat ‘Stikstof Telen’ een superefficiënt systeem is van stikstof benutting. Niet een systeem van hoge opbrengsten, dat is wat anders."
"Wat is het vervolg op het project?"
"Het mooiste zou zijn dat het onderzoeksveld op Kolummerwaard voor demonstratie gebruikt kan blijven worden. De stikstof-vragen hebben we dan wel beantwoord en je moet durven om daar een punt achter te zetten. Dan zouden we ons meer kunnen gaan richten op fosfaat. Daar zouden die proefvelden op Kolummerwaard uitstekend geschikt voor kunnen zijn, omdat je al een lange tijd geen fosfaat hebt toegevoegd en omdat het bodemleven zich heeft kunnen ontwikkelen. Daar kan je in detail onderzoeken hoe de fosfaat-dynamiek in elkaar steekt en waar de plant zijn fosfaat vandaan haalt."
Themanummer Biodiversiteit
Stikstof Telen is een POP3-innovatieproject in Noord-Nederland, dat (mede) gericht is op het versterken van natuurinclusieve landbouw. In het themanummer Biodiversiteit zijn hier meer verhalen over te lezen.
