Werkplaats over klimaatverandering trekt volle zaal
De vijfde Werkplaats Netwerk Platteland op 23 mei 2025 in Den Haag zat al weken van tevoren vol. Meer dan 200 mensen, het hoogste aantal tot nu toe kwamen af op het thema ‘Klimaatverandering als kans voor landbouw & natuur?’. Daaruit blijkt dat dit onderwerp beleidsmatig en in de praktijk een hot topic is. Veel organisaties en beleidsmakers bezochten de Werkplaats. Annette Pancras, plaatsvervangend directeur van Regieorganisatie GLB, dat de Werkplaatsen organiseert, en Meri Loeffen, programmamanager van mede-organisator Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW), gaan in gesprek over het thema.
Beide kijken zeer tevreden terug op de Werkplaats, die maar liefst veertien workshops (‘werkbanken’) telde. Een voorbeeld van omgaan met klimaatverandering in de praktijk was bijvoorbeeld ‘De boer als watermanager’, waarin een boer onder meer vertelde over zoet water oogsten. Of meer filosofisch: ‘Met het verleden vooruit’, over hoe de levensloop van het landschap houvast en perspectief biedt voor een toekomstige inrichting van het bedrijf en het gebied. Zo kan het openleggen en benutten van oude slootstructuren helpen bij een duurzame waterberging. Ook interessant was de werkbank over innovatieve teelten als weiderijst en andere beloftevolle teelten in natte veenweidegebieden. Belangrijke publiekstrekker was ook de excursie naar The Cranberry Company.
Concreet maken
De Werkplaatsen zijn bedoeld voor beleidsmakers, adviseurs, onderzoekers, (belangen)organisaties, boeren (m/v) en hun buren. “We dienden een mix op van inspirerende en herkenbare brokjes informatie voor al die doelgroepen. Klimaatverandering is een groot ding. Nadenken over wat het voor het boerenbedrijf betekent, kan verlammend werken. Het vraagt dus concretisering. Laten zien wat wél kan. Wat nú al kan”, zegt Meri.
‘We willen laten zien wat wél kan. Wat nú al kan’ – Meri Loeffen
Zo tastbaar mogelijke kennis
De diversiteit van het aanbod tijdens de Werkplaats, biedt Deltaplan Agrarisch Waterbeheer ook in het dagelijks werk. In dit programma werken boeren en tuinders samen met waterschappen aan schoner en genoeg water en een betere bodem. Meri: “Met het programma DAW geven we boeren perspectief, nu ze te maken krijgen met nieuwe uitdagingen als lange droogtes, hevige neerslag en een veranderend groeiseizoen. We doen dat met concrete maatregelen, advisering en projecten, om boeren te bereiken. Waarvoor vaak (Europese) subsidie wordt ingezet. Maar het belangrijkste is ons kennisprogramma, met onder meer demobedrijven, excursies, gastlessen op mbo’s, adviseurs die bij boeren thuis komen. We leveren zo tastbaar mogelijke kennis, zodat boeren direct kunnen handelen. En we proberen de hele schil om de boer erbij te betrekken, de mensen die op het erf komen. Leveranciers, adviseurs, afnemers.”
Erfbetreders en gedragskundigen betrekken
Er loopt bijvoorbeeld een DAW-project om prei met minder emissies te telen. Daar heb je de veredelaar voor nodig die een weerbaar ras maakt, maar ook de afnemer die verandering in de prei accepteert of een hogere prijs biedt voor klimaatadaptief of duurzaam geproduceerde groenten. “Die erfbetreders moeten we meer betrekken bij de veranderingen die boeren en tuinders moeten doorvoeren”, vindt Meri.
Annette beaamt: “Het is belangrijk om de hele keten te betrekken bij de kansen en vragen rondom klimaatveranderingen. We betrekken dan ook nadrukkelijk de adviseurs van de boeren bij het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), zoals adviseurs die aangesloten zijn bij de Vereniging Agrarische Bedrijfsadviseurs (VAB). Door in gesprek met hen te zijn, horen wij waar boeren in de praktijk tegenaan lopen en welke veranderingen nodig zijn. We willen die cirkel sluiten, zodat er geen kennis weglekt.”
Meri tipt daarnaast gedragskundigen als niet te verwaarlozen groep om te betrekken bij de veranderingen die nodig zijn in het landelijk gebied.
Kans in nieuwe gewassen
Een belangrijke kans voor boeren en tuinders zien Meri en Annette in nieuwe gewassen, die beter gedijen in een warmer klimaat. “Gewassen die goed tegen droogte kunnen bijvoorbeeld, gewassen waarmee boeren biobased bouwmateriaal kunnen leveren, of de eiwittransitie vormgeven.” Annette lacht. “Er komen ook steeds meer Nederlandse wijngaarden.” De noordelijkste Nederlandse wijngaard ligt inmiddels tegen de Waddenzee aan.
Stabiele landbouw strategisch belang
De agrarische sector weerbaar maken voor klimaatverandering is een van de tien thema’s uit het Nationaal Strategisch Plan (NSP), de Nederlandse invulling van het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Regieorganisatie GLB voert regie over het NSP en ondersteunt de uitvoerende partijen als het Ministerie van LVVN en provincies “We werken daarvoor samen met onder meer DAW, we werken in elkaars verlengde. DAW zit veel dieper in de praktijk en weet daar partijen te verbinden. Wij zijn meer thuis in de (Europese) subsidiesystematiek en hebben overzicht welke resultaten worden geboekt”, zegt Annette.
Met een nieuwe Europese landbouwbegroting in de maak voor de periode 2028-2034 is het weer spannend, want alle lidstaten moeten het eens worden over het budget. Annette: “In Europa is iedereen er wel van overtuigd dat in een instabiele wereld een stabiele landbouw van belang is. Die opvatting huldigt eurocommissaris van landbouw Christophe Hansen in ieder geval ook.”
‘De koers van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid is stabieler dan het klimaat zelf’ – Annette Pancras
Continuïteit drijfveer
“Continuïteit in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid is voor mij en voor de Regieorganisatie een belangrijke drijfveer. Boeren moeten weten waar ze aan toe zijn om ingrijpende veranderingen zoals aanpassingen door klimaatverandering op te kunnen pakken. De afgelopen GLB-periodes is dat gelukt. Ik durf wel te stellen dat de koers in het GLB stabieler is dan het klimaat.”
