Een nieuw landbouwlandschap: hoe het BAM-project biodiversiteit en boeren verbindt
In het Nederlandse Rivierenland begonnen acht boeren in 2023 met iets nieuws. Geen monocultuur meer, maar een kleurrijk mozaïek van luzerne, granen, kruidenstroken en vogelvriendelijke gewassen. Het resultaat? Bloeiende biodiversiteit, vruchtbare bodems én boeren die hun land op een andere manier leren bekijken. Dit is het verhaal van het Biodiverse Akkermozaïek (BAM)-project, een initiatief dat landbouw en natuur opnieuw verbindt.
De biodiversiteit op het Nederlandse platteland staat al decennia onder druk. Bodemleven, insecten, weidevogels, hebben allemaal te lijden onder schaalvergroting en intensivering. Collectief Rivierenland, een boerenorganisatie gericht op natuurvriendelijke landbouw, zag dat het anders moest. Met steun uit onder andere het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), LIFE IP en de provincie Gelderland ontwikkelden zij het BAM-concept: rustakkers die tegelijk economisch én ecologisch renderen. Het BAM-concept is bedacht door agro-ecologen Ben Koks en Antonie Stip en landbouwkundige Sander Bernaerts. In plaats van één gewas per veld, kiezen boeren voor een mozaïek van verschillende gewassen en landschapselementen. Denk aan stroken eiwitrijke vlinderbloemigen, kruiden voor insecten en graansoorten die geschikt zijn voor akkervogels. Deze variatie zorgt voor natuurlijke plaagonderdrukking, een gezondere bodem en jaarrond voedsel en nestgelegenheid voor vogels en insecten.
Praktijkgerichte aanpak
Na een succesvolle pilot op vijftig hectare volgde uitbreiding: inmiddels hebben meer dan vijftig boeren zich aangemeld om BAM-velden aan te leggen, goed voor ruim tweehonderdvijftig hectare. De aanpak is praktisch én persoonlijk. Boeren krijgen individuele coaching, veldbezoeken en trainingen over onderzaai, mengteelt, ecologische onkruidbestrijding en natuurvriendelijk oogsten. Ze delen kennis, wisselen ervaringen uit en verkennen samen nieuwe afzetmarkten voor hun producten. Workshops en demonstratievelden zorgen voor kennisdeling en netwerkvorming, en dragen bij aan een groeiende gemeenschap van boeren die zich actief inzetten voor regeneratieve landbouw. Monitoring laat zien dat de aanpak werkt: op de BAM-velden nemen insecten, vogels en bodemleven toe, terwijl de opbrengsten op peil blijven. Jaarrond worden akkervogels geteld door de Harrier Foundation. En gedurende een groot deel van het jaar telt de Vlinderstichting bestuivers, vlinders en andere insecten per 500 m2 op de akkers. Al in het eerste jaar was een substantieel herstel van de biodiversiteit op de akker zichtbaar: van zandhommels, vuurlibellen, kolibrievlinders, dagvlinders tot jagende libellen en sprinkhanen.
Meer dan biodiversiteit
Het BAM-project bewijst dat natuurinclusieve landbouw geen luxe hoeft te zijn, maar een realistische en toekomstbestendige manier van boeren. Het levert niet alleen ecologische winst op, maar ook economische kansen door productdiversificatie en lokale samenwerking. Boeren worden versterkt in hun vakmanschap. Jongere generaties raken gemotiveerd. En de band tussen boer en landschap wordt hersteld. Dankzij sterke samenwerking tussen boeren, overheden, kennisinstellingen en natuurorganisaties is het project niet alleen effectief, maar ook schaalbaar. Het project dient inmiddels als voorbeeld voor andere regio’s. En het kan beleidsmakers helpen bij het vormgeven van nieuw landbouwbeleid, waarin natuur een volwaardige plek krijgt. Met de BAM-akker geef je invulling aan een basiskwaliteit natuur op de akker en het omliggende gebied. Met Boerennatuur en LVVN wordt daarom gekeken om de akker op te nemen in het landelijks subsidiestelsel voor Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb).
Een bron van inspiratie
Wat het BAM-project zo bijzonder maakt, is dat het laat zien hoe landbouw en natuur niet tegenover elkaar hoeven te staan. Door te kiezen voor diversiteit, samenwerking en vakkennis ontstaat er een landbouwsysteem dat veerkrachtig, rendabel én biodivers is. Het aantal boeren dat bij Collectief Rivierenland interesse toont voor de BAM-akker is groeiende en ook vanuit andere agrarische Collectieven in Nederland is er veel interesse in het concept. Het is een hoopvol perspectief voor boeren én voor de natuur.
