Dorpsgaard Genhout: waar natuur, erfgoed en gemeenschap samenkomen
In het Zuid-Limburgse dorp Genhout, met zo’n 1.200 inwoners, is een uniek initiatief tot bloei gekomen. Deze combineert de kracht van burgerparticipatie, sociale verbondenheid en duurzaamheid op indrukwekkende wijze. Dorpsgaard Genhout is veel meer dan een gezamenlijke moestuin. Het is een levendige ontmoetingsplek, een educatief platform, een broedplaats voor biodiversiteit en een ode aan lokaal erfgoed. Wat begon als een wens in het dorpsontwikkelingsplan ‘Genhout voor Gek’ (2019–2020), is inmiddels uitgegroeid tot een inspirerend voorbeeld van hoe kleine gemeenschappen grootse impact kunnen realiseren.
De aanleiding voor het project was de groeiende behoefte aan meer onderlinge verbinding binnen het dorp. Inwoners gaven in de dorpsvisie aan dat er behoefte was aan gezamenlijke activiteiten, meer contact tussen generaties en een sterkere band met de lokale natuur en voedselproductie. Tegelijkertijd lagen er twee voormalige ponyweides, eigendom van de gemeente Beek, jarenlang ongebruikt. Dit bleek een kansrijk uitgangspunt voor iets nieuws: een gemeenschappelijke tuin die ontmoeting, educatie en duurzaamheid samenbrengt. Het initiatief vanuit inwoners dat een plek had gekregen in de dorpsvisie werd met ondersteuning vanuit de coöperatie BIG door een initiatief groep omgezet in een heus plan dat door LEADER Zuid-Limburg en gemeente Beek werd omarmd. Al snel vormden zich werkgroepen rondom thema’s als tuinontwerp, bouwen, educatie en publiciteit.
Bouwen aan een levende plek
Vanaf 2023 transformeerden meer dan 90 vrijwilligers de voormalige weilanden tot een groene oase van ruim 3.000 m². Er werd een voedselbos aangelegd in samenwerking met de Food Forest Factory, naast een boomgaard, een moestuin en een pluktuin. Een opvallend element is de traditionele vakwerkschuur en de authentieke bakhuisoven, beide grotendeels met de hand en onder begeleiding van vaklieden door bewoners zelf gebouwd – een zeldzaam voorbeeld van erfgoedambacht in de praktijk. De realisatie van dit project was niet alleen fysiek: ook inhoudelijk groeide De Dorpsgaard uit tot een waardevolle ontmoetingsplek. In samenwerking met basisschool KC De Kring, kinderopvang BieNeeke en seniorengroep De Sjtal vinden er educatieve en intergenerationele activiteiten plaats. Kinderen leren over planten, koken en ambachten, terwijl ouderen hun kennis en verhalen delen. Oogstfeesten, kookworkshops en culturele projecten zoals het Tegelproject Genhout zorgen voor nieuwe impulsen en ontmoetingen.
Duurzame en maatschappelijke impact
De impact van De Dorpsgaard is op meerdere vlakken voelbaar. Op ecologisch vlak draagt het project bij aan biodiversiteit, bodemverbetering en klimaatadaptatie. Daarnaast biedt het project een platform voor educatie rondom natuur en duurzaamheid. Ook sociaal gezien is de meerwaarde groot. Meer dan 5.500 vrijwilligersuren zijn inmiddels geregistreerd, verdeeld over meerdere teams die het dagelijks beheer voeren. De betrokkenheid van jong en oud, van kinderen tot gepensioneerden, zorgt voor een sterke sociale cohesie. De Dorpsgaard is daarmee een plek geworden waar mensen zich welkom voelen, waar vaardigheden worden gedeeld en waar samenwerking leidt tot trots en verbondenheid. Marie-José de Bruijn, coördinator educatieve activiteiten: “Kinderen leren hier niet alleen over planten en dieren, maar ook over samenwerken, verantwoordelijkheid en trots op hun omgeving. De Dorpsgaard is onze levende lesplaats – van kleuters tot groep 8, iedereen draagt bij en leert van elkaar.”
Voorbeeld voor andere regio’s
De kracht van De Dorpsgaard ligt in de combinatie van elementen: erfgoed, voedsel, natuur en gemeenschap worden hier op een innovatieve en geïntegreerde manier verbonden. De gebruikte aanpak – met een coöperatief model, vrijwillige inzet en betrokkenheid van lokale partners uit onderwijs, zorg, kunst en overheid – is goed overdraagbaar naar andere dorpen en regio’s. Inmiddels is er al interesse van andere LEADER-regio’s om het concept te verkennen of zelfs over te nemen. Jos Nijsten voorzitter coöperatie Burger Initiatief Genhout: “De Dorpsgaard is uitgegroeid tot een plek waar generaties elkaar ontmoeten, waar wordt geleerd en gebouwd, en waar groen letterlijk verbindt.”
Generaties in beweging
Het project is bovendien een mooi voorbeeld van generatieleren in de praktijk. Niet alleen doen kinderen waardevolle ervaringen op met natuur, voedsel en ambacht, maar ook jong volwassenen nemen verantwoordelijkheden op zich – zoals de jonge agrarisch opgeleide tuincoördinator. Door deze betrokkenheid groeit de kans dat jonge mensen zich opnieuw verbinden aan het platteland. En mogelijk kiezen voor een loopbaan in de duurzame landbouw of dorpsontwikkeling. Dorpsgaard Genhout laat zien hoe je met visie, samenwerking en liefde voor plaats en natuur iets kunt creëren, dat mensen letterlijk en figuurlijk verbindt. Het is een project dat traditie en toekomst, jong en oud, mens en natuur samenbrengt. Jos Debeij, lid van het projectteam: “Meer dan negentig vrijwilligers hebben met hart en ziel meegebouwd aan dit burgerinitiatief. Geen gedetailleerd plan, niemand is hier de baas. Maar dit is een samenvloeien van ieders kracht en bijdrage - zo ontstaat gezamenlijk eigenaarschap rond een gezamenlijke tuin in een kleine gemeenschap.”
