Korte ketens in Europa

Mariska vertelt over haar ervaringen met het Europese project en hoe ze die heeft ingebracht in de Nederlandse korte keten op het gebied van voedsel.

Ketenverkorting

“ Bij de ZLTO hebben we het over ketenverkorting, minder schakels, directer naar de consument. Of dat nu het aantal schakels is of de afstand tussen producent en consument is minder van belang.”

Aan het woord is Mariska van Koulil, werkzaam als projectleider
multifunctionele landbouw bij de ZLTO.

Knelpunten voor boerderijwinkels: logistiek en marketing

Mariska groeide op op het melkvee- en tuinbouwbedrijf van haar ouders. Haar ouders verbouwden 30 soorten groenten, die zij ook aan huis verkochten.

De ervaringen uit haar jeugd komen haar nu goed van pas. De afgelopen 20 jaar heeft ze een ontwikkeling gezien van verkoop aan huis naar zeer professionele boerderijwinkels. Deze boerderijwinkels lopen nu echter tegen hun grenzen aan. De bottlenecks zijn logistieke en marketingtechnische problemen.

Onderscheidend vermogen en gemak

”D e huidige boerderijwinkels hebben het nu lastiger dan een aantal jaren terug. De kwaliteit van voedsel in de supermarkt is aanzienlijk verbeterd wat betreft versheiden smaak. De supermarkten zijn zich ook steeds meer gaan onderscheiden met het verhaal achter de producten. Dat is hartstikke goed en belangrijk, maar daarmee vervaagt wel het onderscheid tussen supermarkten en winkels aan huis.”

Een ander punt is de keuze die de consument maakt. Gemak speelt daarbij een belangrijke rol. De consument kiest vaker voor de supermarkt en neemt niet meer de moeite om langs een boerderijwinkel te gaan.

“De kaasboerderij kan zich onderscheiden met kazen met meer smaak en voor seizoensproducten als aardbeien en asperges willen de mensen ook nog wel komen. Maar als je het hebt over groenten en aardappels dan zie je wel dat boerderijwinkels die minder gunstig gelegen zijn, het moeilijker krijgen”, geeft Mariska aan.

Naar de toekomst toe ziet Mariska twee aspecten die belangrijk zijn voor de ondernemer: “Ga meer naar de consument toe, in plaats van dat de consument naar jou toe moet komen en zoek naar wegen om de afzet in de regio te vergroten.”

Het Europese netwerk 'SKIN'

Om haar kennis en ervaringen op het gebied van korte ketens voor voedsel te vergroten, nam Mariska een kijkje in de Europese keuken door deel te nemen aan SKIN.

SKIN is een Horizon2020 Thematisch Netwerk. In dit netwerk wordt vanuit 16 deelnemende Europese lidstaten kennis en ervaring op het gebied van voedsel in de korte keten uitgewisseld.

Mariska was samen met haar ZLTO-collega Stefanie Langeweg projectleider vanuit Nederland. “Wat we met name wilden in het SKIN-project is successen, goede voorbeelden en ervaringen delen. Het accent lag daarbij op de praktijk.”

Belangrijke producten van het netwerk waren een database met voorbeelden uit alle landen, het opzetten van regionale knooppunten en het organiseren van thematische bijeenkomsten, zogenoemde Innovation challenge workshops.

Mariska: “In de workshops werden korte ketens in de praktijk bezocht, en gingen deelnemers met elkaar in gesprek over beschikbare kennis
en hoe deze informatie bruikbaar is voor andere initiatieven.”

“We hebben vanuit het Nederlandse regionale knooppunt, een Innovation challenge workshop over verse producten georganiseerd samen met Vlaanderen. Daarbij is onder andere een bezoek gebracht aan de Brabantse zorg- en ontwikkelboerderij de Laarhoeve.”

Mooie Europese voorbeelden

Mariska heeft diverse boeiende initiatieven gezien. Het meest interessant voor de doorontwikkeling van korte afzetketens in Nederland waren de concepten waarbij serieus gewerkt wordt aan marketing of distributie. “Wat me verraste in Hongarije was dat daar producten naar de stad werden gebracht via een webshop met een eigen bezorgsysteem”, zegt Mariska.

Als ander mooi voorbeeld noemt ze de coöperatieve verkooporganisatie ‘Barikama’ met een logistiek platform met bezorging in Rome. Elk initiatief heeft plussen en minnen. Dat maakt het interessant. Wat werkt bij de één en wat werkt bij de ander?

Brabants initiatief RIJP

De kennis en ervaringen vanuit SKIN is onder andere ingebracht bij de ontwikkeling van het Brabantse initiatief RIJP, dat in 2019 is gelanceerd.
RIJP is een korte-keten-platform, van boeren en door boeren en voor de consument.

Het platform biedt ondersteuning bij logistiek en verkoop. Ondernemers worden geholpen om meer als fabrikant te kunnen optreden. Het platform is een hulpmiddel. Ze krijgen een systeem aangeboden om een markt te bereiken waar ze met hun boerderijwinkel niet bij kunnen komen. Met toch een eigen gezicht en hun eigen product.

Deelnemen in het Europees netwerk

Mariska is praktisch ingesteld, deelnemen aan een Europees project moet ook iets tastbaars opleveren. Doordat 16 landen meededen, heeft zij mooi in beeld gekregen waar Nederland staat in de ontwikkeling van de korte keten.

Landen als Vlaanderen, Oostenrijk en Italië zitten met hun initiatieven in dezelfde fase als Nederland. Ook zij ondersteunen regionale initiatieven bij hun logistieke en marketingtechnische problemen, om zo een grotere markt te kunnen bedienen. Andere landen zijn meer lokaal bezig. De Oostbloklanden pakken het weer heel anders aan.

De verschillen zijn groot. “Los van de deelnemers aan het project, heb ik ook contacten opgedaan met verschillende initiatieven, bijvoorbeeld
een project over weidevarkens in Oostenrijk en Hongarije. Dit heb ik onder andere met het POP3-project Weidevarkens (maatregel fysieke
investeringen voor innovatie en modernisering van agrarische ondernemingen) in mijn netwerk gedeeld.

Korte ketens

Het project SKIN is in 2019 afgerond. De landelijke Taskforce Korte Keten, waar ZLTO ook aan deelneemt, is als partner betrokken bij een projectaanvraag voor een vervolg op SKIN.

De aanvraag is begin 2020 ingediend. Het is de bedoeling verder in te zoomen op succesvolle vormen van marketing, verkoop en distributie bij de diverse typen korte afzetketens voor voedsel.

Voor meer informatie over het vervolg kunt je contact opnemen met Mariska van Koulil.

Tekst: Erika Frankhuizen (Regiebureau POP)